Nörobilim, Hukuk, Psikoloji ve Ötesi Sempozyumu

Nörobilim, Hukuk, Psikoloji ve Ötesi:

Özgür İrade Sorunsalına Farklı Yaklaşımlar

Uluslararası Sempozyum

7-8 Ekim 2020, Sempozyum online olarak gerçekleştirilecektir. Youtube linkleri yakında buradan duyurulacaktır. Sempozyum herkese açık olduğundan kayıt için bir işlem yapılması gerekmemektedir.

Kavramsal Çerçeve

İnsanın özgür iradeye sahip bir canlı olduğu düşüncesi, toplumsal işleyişin bir çok safhasında karşımıza çıkan, bu bağlamda hukuk sistemleri açısından da kilit önem taşıyan bir varsayımdır. Sağduyu psikolojisi temelli bu varsayım çerçevesinde insanın sahip olduğu özgür irade, genellikle, mutlak bir erk olarak değil, sınırlı bir yeti şeklinde anlaşılır. Hukuk kuramı ve uygulaması açısından insanın özgür iradeye sahip olması, davranışları üzerinde ahlaki ve hukuki sorumluluğu gerektirecek ölçüde kontrol sahibi olması anlamına gelir. Felsefi açıdan bakıldığından çok yetersiz kalabilecek bu tanım, hukuk açısından tartışmasız kabul gören dogmalardan birisidir. Zihin felsefesi alanında antik çağdan bu yana yürütülen, insanın davranışları üzerinde kontrolünün gerçekten olup olmadığı, eğer varsa bunun tam olarak ne anlama geldiği tartışmaları hukuk kuramı açısından çok sınırlı bir etki doğurmuştur. Ne var ki, yirminci yüzyılın ikinci yarısında uygulamalı bilimler alanına, bu bağlamda özellikle bilişsel ve davranışsal nörobilim dalına mensup araştırmacıların özgür irade kavramıyla ilişkili çalışmalar yapmaya başlamasıyla hem felsefecilerin bu alandaki tekeli son bulacak hem de hukuk kuramının dinamikleşen zihin felsefesi ve davranış psikolojisi alanlarına ilgisiz kalması giderek daha zor hale gelecektir.

Uzun bir dönem deneysel yöntemlere kapalı kabul edilen bilinç, insan eylemliliği, istenç vb. konularında son kırk yıllık süreçte yapılan ampirik çalışmalarda elde edilen veriler, özgür iradenin karşıtları cephesini güçlendirici bir etki yarattı. Her ne kadar bazı felsefeciler, deney düzeneklerinin gerçek yaşam deneyimini yansıtmaktan uzak olduğu eleştirisiyle söz konusu verilere bir anlam atfetmeyi reddetseler de, ampirik bulgulara referans yapmaksızın özgür irade tartışması yürütmek neredeyse olanaksız hale geldi. Bu atmosfer içinde hukuk kuramı ve belli ölçüde hukuk uygulaması da, insanın davranışlarını kontrol edebilen bir canlı olduğu dogmasını sorgulamak durumunda kalıyor. Öte yandan, bu süreçte, insanın özgür iradesinin var olup olmadığı tartışmasına doğrudan girmeksizin, insanın özgür iradeye sahip bir canlı olduğu dogmasına beslenen popüler inancın toplumsal düzen açısından yerine getirdiği işlevleri sorgulayan yeni bir araştırma hattı da oluşuyor.

“Nörobilim, Hukuk, Psikoloji ve Ötesi: Özgür İrade Sorunsalına Farklı Yaklaşımlar” başlıklı konferansta zihin felsefesi, hukuk kuramı, siyaset kuramı, sosyal psikoloji gibi sosyal bilim disiplinlerinin özgür irade kavramına yönelik ampirik çalışmalarda elde edilen bulgulara nasıl tepki verdiğini sorgulamayı amaçlıyoruz. Beş panel halinde ele alınacak temalar bağlamında farklı tartışmalara yer vereceğiz. İlk panelde bilinç olgusunun eleyici ya da indirgemeci bir çerçevede ele alınıp alınamayacağı tartışmasına yer verilecek. İkinci panelde insanın kendi eylemlerinin öznesi olması anlamında insan eylemliliğinin bir “yanılsama” olup olmadığı tartışılacak. Üçüncü panelde insanın davranışlara ilişkin karar alma süreçleri ile duyusal algılamanın nörofizyolojisi arasındaki ilişki konu ediliyor. Dördüncü panelde insanın özgür iradeye sahip bir canlı olduğuna ilişkin yaygın popüler inancın kaynakları ve yerine getirdiği toplumsal işlevler ele alınacak. Beşinci panelde ise, yapay zeka alanındaki gelişmelerin bilinç konusuna yeni bir bakış açısı getirme potansiyeline sahip olup olmadığı tartışılacak.

Kongre Programı

1. Gün: 7 Ekim 2020, Çarşamba
        9.30 Açılış konuşmaları

        10.00 Açılış Konferansı:
        Özgür İrade Reddi ve Natüralizm Açısından Hukukbiliminden Nörobilime
        Cemal Bali Akal

1. Panel: Bilincin Doğası (11.00-13.00)
        Bilinç Davranışın Neresinde?
        Tevfik Alıcı (Uludağ Ün., Bursa)

        *Hakan Gürvit (İstanbul Ün., İstanbul)

        Bilinç, farkında olan...
        Neslihan Serap Şengör (İstanbul Teknik Ün., İstanbul)
 
Panel 2: İnsan Eylemliliğinin Doğası (14.00-16.00)
        Toplumsal/Siyasi Bir Kavram Olarak Özgürlük
        Cansu Muratoğlu (Bilgi Ün., İstanbul)

        Özgür İrade Kavramına Başvurmadan Failliği Düşünmek: Jane Bennett'ın İzinde Bir Soru
        Eylem Canarslan (Kırklareli Un., Kırklareli)

        Spinoza, Özgürleşme Olarak Özgürlük
        Diego Tatián (Cordoba Nacional Un., Cordoba, Arjantin)


2. Gün: 8 Ekim 2020, Perşembe

Panel 3: Karar Alma ve Algı Süreçlerinin Doğası (10.00-12.00)

       İnsan davranışlarının belirlenmesinde orta beyin yapılarının rolü
       Ertan Yurdakoş (Altınbaş Ün., İstanbul)       

        Beyinde Bilinçdışı Öğrenme Mekanizmaları
        Dante Dorantes (MEF Ün., İstanbul)

        Emosyonlar ve Psikopatoloji: ‘Özgür’ Kararları Etkileyen Unsurlar
        Robert Booth (Sabancı Ün., İstanbul)

Paralel Oturum 1. (10.00-12.00)
 
        Cyborg Kentlerden Datapolise: Dijital Homo Sapienslerin Kuşatılmış Özgürlük Sorunu
        Zülfiye Yılmaz (Bilkent Ün., Ankara)

        Hücre Hapsinin Sebep Olduğu Kalıcı Bellek Hasarlarında Mekânın Rolü: Nörobilim ve Mimarlık arakesitinde yapısal öneriler
        Ömer Okan

        Crime and Responsibility: Agency in Nietzsche
        Eylem Doğan


Panel 4: Özgür İrade İnancı (13.00-15.00)

        Özgür İrade İnancını Daha Yakından Anlamaya Doğru: Kültürel Farklılıklar ve Davranışlar
        David Wisniewski (Ghent Ün., Belçika)

        “Özgür İradeye İnanmak Zorundayız, Başka Şansımız Yok”
        İlker Küçükparlak

        Özgür irade İnancının Cezalandırma Davranışına Etkisi
        Güçlü Akyürek/Tuna Çakar/Ozan Erözden (MEF Ün., İstanbul)


Paralel Oturum 2: (13.00-15.00)

        Evlenmede Özgür İrade Yanılsaması
        Özge Yücel (Ufuk Ün., Ankara)

        İnsan Kendi Eylemlerinin Öznesi Olabilir mi Sorusuna Cevaben Hukuk Kuramı Açısından Özgür İrade Sorunsalı
        Çağrı KAN (Pamukkale Ün., Denizli)

        Spinoza’da Bir ‘Yanılsama’ Olarak ‘İrade Özgürlüğü’ ve İnsan Eylemlerinin Doğası: Belirlenmişlik Zemininde ‘Ahlaki Yükümlülük’ Problemi
        Enes Dağ (Yıldırım Beyazıt Ün., Ankara)

Panel 5: Yapay Zekâ ve Bilinç (15.30-17.30)

        Beyin implantları ve ceza hukuku
        Barış Erman (Yeditepe Ün., İstanbul)

        Yapay Zekâya “Hukuki Kişilik” Tanınması Düşüncesi: Yerinde ve Gerekli mi, Zorlama ve Gereksiz mi?
        Kadir Berk Kapancı (MEF Ün., İstanbul)

        Beyinleri Çipli Özneler ve Nöro-Hukuk: Neuralink Projesine Dair Düşünceler
        Güven Güzeldere

Paralel Oturum 3: (15.30-17.30)

        Yapay Bilincin İmkânı
        Mehtap Doğan (Yıldırım Beyazıt Ün., Ankara)

        Nörokriminolojik Açıdan İrade Özgürlüğü ve Ceza Sorumluluğu
        Zafer İçer (Marmara Ün., İstanbul)

        AI as a designated Inventor, Latest views of the European Patent Office
        Goncagül Cengiz