URAP Araştırma Laboratuvarı 2009 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Enformatik Enstitüsü bünyesinde kurulmuştur. URAP'ın amacı yükseköğretim kurumlarını akademik başarıları doğrultusunda değerlendirebilmek için bilimsel metotlar geliştirmek ve yapılan çalışmaların sonuçlarını kamuoyu ile paylaşmaktır.

URAP; kar amacı gütmeyen, Türkiye ve dünya üniversite sıralamalarını yapmayı toplumsal hizmet olarak gören bir kurumdur. URAP Laboratuvarı’nda çalışan ekip üyeleri; diğer çalışmalarının yanı sıra, üniversite sıralama çalışmalarına gönüllü olarak katkı yapmaktadır.
Bu yıl URAP Laboratuvarı, üniversite adaylarına tercih aşamasında yardımcı olmak amacıyla, dünya üniversite sıralaması yapan kurumların en son verilerini inceleyerek bir rapor hazırladı. Adaylar, bu raporda; biri URAP olmak üzere dünya sıralaması yapan 11 kurumun yayımladığı üniversite genel sıralamalarını ve bilim alanlarına göre dünya sıralaması yapan 6 kurumun sıralama sonuçlarını birlikte inceleyip karşılaştırılabilecektir.
Bilim alanı sıralaması yapan 11 kurumdan beşinin, yayımladığı sonuçlar incelendiğinde bazılarının çok az sayıda alana odaklandığı bazılarının ise çok az sayıda üniversiteyi kapsadığı belirlendi. Bu nedenle en kapsamlı alan sıralaması yapan 6 sıralama kurumunun yayımladığı en son bilim alanı sıralamaları o kurumların web sayfalarındaki bilgiler kullanılarak adayların kolayca inceleyebileceği tablolar oluşturuldu (Sayısal veriler için bakınız, EK-1 ve EK-2).
Raporda; alfabetik sırayla her üniversitenin hangi sıralama kurumunun hangi bilim alanında dünyada kaçıncı olduğun gösteren bir tablo vardır (Üniversitelerimizin girdiği bilim alanı sıralamaları ve dünyadaki yerleri).
Ayrıca isteyen adaylar; alfabetik sırayla tüm bilim alanlarının sıralandığı tabloda (Türk üniversitelerinin Altı bilim alanı sıralamasına göre dünyadaki yerleri) hangi üniversitelerin incelenen bilim alanında dünyada kaçıncı olduğunu da görebileceklerdir. Raporun sonunda verilen “EK-3: 11 Dünya üniversite genel sıralamasından en az birinde yer alan 162 Türk üniversitesinin durumu” tablosunda; 162 üniversitemizin 11 dünya genel sıralamasından hangilerinde yer aldıkları ve dünyada kaçıncı oldukları da görülebilmektedir. 
Üniversitelerin isimleri ve sıralamaların kapsadığı bilim alanlarının adları ilgili web sayfalarından aynen kopyalandığı için üniversitelerin ve bilim alanlarının adları tablolarda İngilizce olarak yer aldı. Bilim alanları her sıralama kurumu tarafından farklı şekilde gruplanmaktadır. Örneğin bazı sıralamalarda Fizik Alanı “Physics” şeklinde bazılarında “Physical Sciences” şeklinde tanımlanmaktadır. Tıp Alanı ise bazı sıralamalarda “Medicine” olarak adlandırılırken diğerlerinde “Medical Sciences” şeklinde adlandırılmaktadır. Bu tanımlamalar birbirinin aynı değildir örneğin “Physical Sciences” sadece Fizik alanını kapsamamaktadır. Fizikle birlikte Kimya ve Biyoloji alanlarına ait makaleleri birlikte değerlendirilmektedir. Bu nedenle URAP raporunda kurumlarının açıkladığı sonuçlar ilgili sıralama kurumunun belirlediği orijinal isimleriyle tablolara aktarılmıştır. Tablolar incelenirken bu ayırıma da dikkat edilmesi gerekmektedir.  
SONUÇ
ABD’de 2015’te yapılan bir araştırma; üniversite adaylarının üniversite tercih yaparken üniversitelerin sadece genel sıralamalardaki durumuna değil, kendi istedikleri bilim alanında hangi üniversitelerin üst sıralarda olduğuna da önem verdiklerini gösterdi. Bu eğilim nedeniyle, sıralama kuruluşları genel sıralamalardan farklı tarihlerde, üniversiteleri bilim alanlarına göre sıralamakta ve ilan ettikleri bilim alanı sayılarını da artırmaktadır. Bu rapor; üniversite tercihi yapacak aday öğrencilerimize ve velilerine, üniversitelerimizin farklı bilim alanlarında dünyadaki yerlerini (6 dünya sıralamasında) görebilmelerine yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.
Raporda, dünya üniversite genel sıralaması yapan 11 kurumun genel sıralama sonuçlarını birbirleriyle karşılaştırma olanağı da vardır. On bir dünya genel sıralamasının 11’inde de yer alan 5 Türk üniversitesi vardır. Bu üniversitelerimiz: İstanbul Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi’dir. İstanbul Teknik Üniversitesi ve İ. D. Bilkent Üniversitesi 11 sıralamanın 10’unda yer almıştır. Dünya genel sıralamalarından en az birinde yer alan üniversitelerimizin dünyadaki yerleri, raporun sonundaki ek tabloda verilmektedir (Ek 3: 11 Dünya üniversite genel sıralamasından en az birinde yer alan 162 Türk üniversitesinin durumu).
Dünya’da alan sıralaması yapan 6 kuruluş toplam 170 farklı alanda üniversiteleri sıralamaktadır. Türk üniversiteleri bu alanların 89’unda en az bir kez yer almıştır. ODTÜ 6 sıralama kuruluşunun açıkladığı 170 bilim alanının 69’unda, İTÜ 57’sinde, İ.D. Bilkent Üniversitesi 45’inde yer almıştır. Dünya bilim alanı sıralamalarında; 10’dan fazla yer alma başarısı gösteren üniversitelerimiz; Boğaziçi, Hacettepe, Koç, İstanbul, Ege, Gazi, Ankara, Yıldız Teknik, Erciyes ve Atatürk Üniversiteleridir.
Türkiye’den 6 üniversitemiz dünya bilim alanı sıralamalarında ilk 100’de yer almıştır. Bu üniversiteler; İTÜ, Hacettepe, Boğaziçi, ODTÜ, Atılım ve Erciyes üniversiteleridir.
Türk üniversiteleri dünya bilim alanı ve genel sıralamalarında üst sıralara yükselmeye devam etmektedir. Ancak son yıllarda üniversitelerimizi sıralamalardaki yükselme hızı çok yavaşladı. Bu yavaşlamanın nedenlerinden biri son yıllarda Türkiye kaynaklı bilimsel makalelerin  bazılarının giderek etki değeri çok düşük veya sıfır olan bilimsel dergilere yönelmiş olmasıdır. Diğer yandan URAP tarafından önceki raporlarda belirtildiği gibi CERN, çok sayıda ülkeden binlerce akademisyenin ortak araştırma yaptığı bir merkezdir ve son yıllarda bu merkezde yapılan buluşların sonuçlarının açıklandığı 2.000–5.000 yazarlı makaleler yayımlanmaktadır. Binlerce atıf alan bu çok yazarlı makaleler nedeniyle; aralarında Türk üniversitelerinin de yer aldığı bazı üniversiteler sıralamalarda çok üst sıralara çıkmıştı. URAP, THE ve QS gibi sıralama kurumları çok yazarlı makalelerin ortaya çıkardığı haksızlıkları gidermek amacıyla 500 veya 1.000 yazarlı makaleleri değerlendirme dışı bıraktığı veya makaleleri yazar sayısına böldüğü için CERN ile ilişkili çok sayıda Türk üniversitesi dünya sıralamalarında önemli düşüşler yaşadı.
Sıralamalarda Türk üniversitelerinin beklendiği şekilde yükselemeyişinin diğer bir nedeni ise ülkemizde Ar-Ge’ye ayrılan payın, milli gelirimizin %1’ini geçip OECD ortalaması olan %2,3’e ulaşamamış olmasıdır. Ülkemizin Ar-Ge payı, Yunanistan, Polonya, Rusya, Portekiz, İspanya ve Macaristan gibi ülkelerin gerisinde kaldı. Ar-Ge payımızın düşüklüğü nedeniyle üniversitelerimiz, bilimsel araştırmalar için yeterli kaynak bulamamakta ve sıralamalarda hak ettikleri yerlere ulaşamamaktadır. Üniversitelerimizin dünya sıralamalarında daha hızlı yükselmesi için akademisyenlerin ve üniversite yöneticilerinin harcadığı yoğun çabalar sonucu yeterince etkileyememektedir.
Bu olumsuzluklara karşın ülkemizde üniversite sanayi işbirliği hızla artmaktadır. Üniversite sanayi işbirliğini artırarak Ar-Ge çalışmalarını hızlandırmak amacıyla 2001 yılında 4691 sayılı yasanın yürürlüğe girmesi sayesinde, ilki ODTÜ’de kurulan teknoparkların (Teknoloji Geliştirme Bölgesi) sayısındaki artış üniversitelerimizdeki uygulamaya yönelik araştırmaların artması açısından umut verici oldu. Ülkemizde sayısı 2018’de 81’e ulaşan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, üniversite sanayi işbirliği için çok uygun ortamlar oluşturdu. Bu işbirlikleri sayesinde üniversitelerimizde çok sayıda yüksek teknoloji ürünü geliştirildi ve patent sayıları da arttı. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde bulunan şirketlerin; Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere, Japonya, İsrail, İngiltere ve Almanya gibi dünyanın en gelişmiş ülkelerine yaptığı yüksek teknoloji ürün ihracatı 3,5 Milyar ABD dolarına ulaştı.
Bu gelişmeler üniversitelerimizin sıralamalarda yükselmesine yansıyacaktır. Türk üniversiteleri, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri konusunda dünyanın en başarılı üniversiteleri arasındadır. Üniversitelerimizin Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde ulaştığı başarı düzeyi, çoğu ABD ve Avrupa üniversitesini geride bıraktı. Üniversite sıralamalarında üniversitelerimizin yükselmesinde Teknoloji Geliştirme Bölgeleri önümüzdeki yıllarda çok etkili olacaktır. Ancak bu tür etkilerin sıralamalara yansıması uzun zaman almaktadır. Bu nedenle; üniversitelerimizin sıralamalarda daha kısa sürede yükselebilmesi için üniversite yöneticilerinin, akademisyenleri etki değeri en yüksek bilimsel dergilerde makale yayımlamaya teşvik etmeleri gerekmektedir.
Bilindiği gibi; 2017 yılında dünyadaki tüm makalelerin yayımlandığı dergiler, her bilim alanında etki değerine göre %25’lik dört dilime ayrıldı. Dünyadaki bazı üniversiteler maalesef etki değeri en düşük olan son %25’lik dilimde dünya ortalamasının çok üzerinde makale yayımlayarak yayın sayılarını artırıp dünya sıralamalarında yükselmeye çalışmaktadır. Bu üniversitelerin sıralamalarda; Nature veya Science gibi etki değeri en yüksek dergilerde makale yayımlayan başarılı üniversitelerle aynı şekilde değerlendirilmesi haksızlık yaratmaktadır. Bu haksızlığı önlemek amacıyla URAP Türkiye ve dünya sıralamalarında etki değeri en düşük veya sıfır olan son çeyrekteki (Q4 grubunda) makaleler değerlendirme dışı bırakılmıştır. Bu tür uygulamalar nedeniyle, akademisyenlerimizin etki değer düşük dergiler yerine dünyanın en saygın bilimsel dergilerine yönelmesini umuyoruz.
URAP Laboratuvarı, üniversite sıralamalarının üniversitelerimizce izlenerek gelişmeye açık yanlarını görmelerine yardımcı olmayı hedeflemektedir. Ülkemizin, gelişmiş ülkeler düzeyine çıkması için bilim ve teknoloji alanlarında hızla gelişmesi ve yüksek teknoloji ürünleri ihraç etmesi gerekmektedir. Türk üniversitelerindeki; değerli akademisyenlerimiz ve genç nüfusumuz sayesinde bu hedefe ulaşmamız zor değildir. Ülkemizin; Ar-Ge payını %2,0-2,5 seviyesine çıkartarak, bilimsel araştırmaların sayısı ile kalitesini artırarak ve üniversite sanayi işbirliğini daha da geliştirerek gelişmiş ülkeler seviyesine ulaşabiliriz.
URAP ekibi tarafından hazırlanan bu karşılaştırmalı raporun; üniversite adayları, velileri ve üniversite mensupları için yararlı olmasını diliyoruz.
 
Prof. Dr. Ural Akbulut
URAP Başkanı
 
 
 
İÇİNDEKİLER
 
DÜNYA ÜNİVERSİTE GENEL SIRALAMALARINDA TÜRK ÜNİVERSİTELERİ 5
11 Dünya Genel Sıralamasından En Az 10’unda Yer Alan 7 Türk Üniversitesi 5
DÜNYA BİLİM ALANI SIRALAMALARINDA TÜRK ÜNİVERSİTELERİNİN DURUMU.. 5
Dünya Bilim Alanı Sıralamalarında, 10’dan Fazla Yer Alan Türk üniversiteleri 5
Dünya Bilim Alanı Sıralamalarında Türk Üniversitelerinin En Fazla Yer Aldığı 10 Bilim Alanı 6
Dünya Bilim Alanı Sıralamalarında İlk 100’e Girebilen Üniversitelerimiz. 6
Üniversitelerimizin Girdiği Bilim Alanı Sıralamaları ve Dünyadaki Yerleri 7
Türk Üniversitelerinin Altı Bilim Alanı Sıralamasına Göre Dünyadaki Yerleri 17
EKLER. 28
EK-1: Bilim Alanı Sıralamaları İncelenen 6 Kuruluş. 28
EK-2: Dünya Bilim Alanı Sıralamaları Listesi 29
EK 3: 11 Dünya Üniversite Genel Sıralamasından En Az Birinde Yer Alan 162 Türk Üniversitesinin Durumu. 30
 
 

 

DÜNYA ÜNİVERSİTE GENEL SIRALAMALARINDA TÜRK ÜNİVERSİTELERİ

11 Dünya Genel Sıralamasından En Az 10’unda Yer Alan 7 Türk Üniversitesi

DÜNYA BİLİM ALANI SIRALAMALARINDA TÜRK ÜNİVERSİTELERİNİN DURUMU

 
Bilim alanı sıralaması yapan 11 kurumdan beşinin yayımladığı sonuçlar incelendiğinde bazılarının çok az sayıda alana odaklandığı bazılarının da çok az sayıda üniversiteyi kapsadığı belirlendi. Bu nedenle en kapsamlı alan sıralaması yapan 6 sıralama kurumunun yayımladığı en son bilim alanı sıralamaları o kurumların web sayfalarından alınarak bu rapordaki tablolar oluşturuldu. Sıralama kuruluşlarının açıkladığı bilim alanı sıralamaları ile ilgili sayılar, bu alanlarda yer alan üniversite sayıları ve dünya genel sıralamalarında açıkladıkları üniversite sayıları EK-1 ve EK-2’de verilmektedir.
Aşağıdaki tabloda Türk üniversitelerinin Dünya bilim alanı sıralamalarındaki başarı durumları verilmektedir. ODTÜ 6 sıralama kuruluşunun açıkladığı alanların 69’unda, İTÜ 57’sinde, İ.D. Bilkent Üniversitesi ise 45’inde yer almıştır. Dünya bilim alanı sıralamalarında; 10’dan fazla yer alma başarısı gösteren üniversitelerimiz sırası ile, Boğaziçi, Hacettepe, Koç, İstanbul, Ege, Gazi, Ankara, Yıldız Teknik, Erciyes ve Atatürk Üniversiteleridir.

Dünya Bilim Alanı Sıralamalarında, 10’dan Fazla Yer Alan Türk üniversiteleri

 
Dünya’da alan sıralaması yapan kuruluşlar toplam 170 farklı alanda üniversiteleri sıralamaktadır. Türk üniversiteleri bu alanların 89’unda en az bir kez yer almıştır. Türk üniversitlerinin en çok yer aldığı alanlar aşağıda verilmektedir.

Dünya Bilim Alanı Sıralamalarında Türk Üniversitelerinin En Fazla Yer Aldığı 10 Bilim Alanı

 
Türkiye’den 6 üniversitemiz dünya bilim alanı sıralamalarında ilk 100’de yer almıştır. Bu üniversiteler; İTÜ, Hacettepe, Boğaziçi, ODTÜ, Atılım ve Erciyes üniversiteleridir.

Dünya Bilim Alanı Sıralamalarında İlk 100’e Girebilen Üniversitelerimiz
 

Üniversitelerimizin Girdiği Bilim Alanı Sıralamaları ve Dünyadaki Yerleri

Türk Üniversitelerinin Altı Bilim Alanı Sıralamasına Göre Dünyadaki Yerleri